Kozasını Yırtan Parlak Bir Yıldız “Şolban”: Bir Kadın Kahraman Modeli
(A Shiny Star "Şolban" That Tears Its Cocoon: Model of a Heroine
)
|
Yazar
|
:
Fatma Zehra Uğurcan
- Aynur Koçak
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
e-kitap
|
|
Sayfa |
:
|
 1365  900
|
Özet
Sözlü edebiyat ürünlerinde kadınlar ya bir tanrıça veya onun bir tecellisi olarak yüce bir mevkide ya da gündelik yaşamda geriye itilmiş, silik bir pozisyonda karşımıza çıkarlar. Özellikle eril bir yaşam tarzının hâkim olmasıyla birlikte yüce ana, tanrıça konumundan günlük yaşamda eril gücün arkasına yerleştirilen kadın görünümü ön plana çıkar. O, artık perdenin arkasından dengeyi düzeni kurmaya çalışan bir dişil güçtür. Edebiyat ürünlerini ele alan kuramsal çalışmalardan feminist edebiyat eleştirisi, kadının edebiyatta nasıl bir yerde durduğunu ele alır. 1960’lı yıllardan itibaren şekillenen feminist edebiyat eleştirmenlerinin ilk dikkatlerini çeken, kadınların edebi eserlerde aşağılayıcı söylemlerle yer bulmaları ve belirli sınırlar içerisine hapsedilmeleri, bunun dışına çıkan kadınların olumsuz bir bakış açısıyla yorumlanmalarıdır. Araştırmacılar sözlü ve yazılı edebiyattan hareketle yüzyıllar boyunca kadının hangi sınırlar içerisine yerleştirildiğine dikkat çekmeye çalışmışlar ve bu konuya eleştiriler getirmişlerdir. Mitler, masallar ve destanlar kadınların silik bir görünümde bulundukları ve belirli sınırlar içerisinde ele alındıkları sözlü edebiyat ürünleridir. Bunların içerisinde çoğunlukla yüksek mertebede erkek kahramanları görürüz. Kadınlar geri planda, kapalı mekânda bulunurlar ve silik bir profil çizerler. Bu tip anlatılarda güç, akıl ve diğer tüm olumlu özellikler erkeklere bahşedilmiştir. Kadınlar ise, erkeğin arkasındaki güç, evi çekip çeviren bir düzenleyiciden başka bir görev elde edememiştir. Bu kalıbın dışına çıkan az sayıda kadın kahraman vardır. Bunlardan biri de Şor Türklerinden derlenen bir masal olan Şolban’ın kadın kahramanıdır. Masala adını veren bu kadın kahraman, aklı, pratikliği ve bilgeliği ile alışıldık kadın kahramanlardan çok farklı bir profil çizer. Bu çalışmada feminist edebiyat eleştirisi ışığında Şolban masalının kadın kahramanının, ataerkil düzenden hangi açılardan etkilendiği ve hangi açılardan kozasını yırtarak ataerkil düzenin çerçevesinin dışına çıktığı incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
masal, feminist edebiyat eleştirisi, mitoloji, Şor masalları
Abstract
In oral literature products women either appear in a supreme position as a goddess or a manifestation of it, or they occupy a backward and faint position in everyday life. Especially with the prevalence of a masculine lifestyle, the female appearance placed behind the masculine power in daily life from the position of the supreme mother, goddess, comes to the fore. It is now a feminine force trying to establish balance behind the veil. Feminist literary criticism, one of the theoretical studies dealing with literary works, deals with the position of women in literature. The first thing that attracts the attention of feminist literary critics is that women are included in literary works with derogatory discourses and imprisoned within certain limits, and women who go beyond this are interpreted from a negative point of view. Based on oral and written literature, researchers have tried to draw attention to the borders within which women have been placed for centuries and they have brought criticism to this issue. Myths, tales and epics are products of oral literature in which women appear indistinct and dealt with within certain boundaries. Among these, we mostly see high-level male protagonists. The women are in the background, indoors and draw a faint profile. Power, wisdom, and all other positive qualities are bestowed on men in such narratives. Women, on the other hand, have been unable to obtain a task other than the power behind the man, a regulator that manages housework. There are a few female protagonists who fall outside of this mold. One of them is the female protagonist of Şolban, a fairy tale compiled from the Shor Turks. This heroine, who has the same name as the fairy tale, draws a very different profile from the usual heroines with her mind, practicality and wisdom. In this study, in the light of feminist literary criticism, it will be examined in what ways the heroine of the Şolban tale was influenced by the patriarchal order and in what ways she broke the patriarchal order by tearing her cocoon.
Keywords
fairy tales, feminist literary criticism, mythology, Shor tales