Bahtiyâr-nâme Mesnevilerindeki Masal Unsurları Üzerine Bir İnceleme
(A Study on Tale Elements in Bahtiyâr-nâme Masnavi Works )

Yazar : Erdem Sarıkaya    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2024
Sayı : 118
Sayfa : 353-376
    


Özet
Bahtiyâr-nâmeler, edebiyatımızdaki mesnevi konularındandır. Bu eserler, çerçeve hikâye tekniğine benzer şekilde bir ana hikâye içerisinde anlatılan dokuz hikâyeden oluşur. Macera unsurunun eşlik ettiği alt hikâyelerde, okuyucuya doğru davranış kalıplarıyla ilgili öğütler de verilir. Bununla beraber derin yapıda, ileride hükümdar olacak çocuğun nasıl eğitilmesi gerektiği de işlenir. Şairler, örnek hikâyelerden yararlanarak iyi bir yöneticide olması gereken nitelikleri sıklıkla vurgularlar. Dilimize ilk kez 14. yüzyılın ikinci yarısında aktarılan Bahtiyâr-nâmeler, manzum veya mensur olarak kaleme alınırlar. Bu çalışmada, konuyu manzum Bahtiyâr-nâmelerle sınırlandırdım. 14. yüzyıl şairlerinden Pîr Mahmûd b. Pîr Alî ile 15. yüzyılda yaşadığını düşündüğüm Ömer’in mesnevi nazım şekliyle kaleme aldıkları eserlerinde kullandıkları masal unsurlarını karşılaştırdım. Çalışmanın giriş bölümünde, mesnevi nazım şekliyle ilgili kısa bir bilgi verdim. Daha sonra kaynak eserden hareketle Bahtiyâr-nâmelerin konusunu ana hatlarıyla özetledim. İnceleme bölümünde karşılaştırmaya esas olan her iki mesnevide de ortak kullanılan masal unsurlarını alfabetik olarak sıraladım. Bu unsurların kullanımını karşılaştırmalı olarak değerlendirdim. Bununla beraber bu çalışmayla nüshaları hâlâ el yazması hâlinde kütüphanelerde araştırmacıların ilgisini bekleyen Bahtiyâr-nâmelere dikkat çekmeyi de amaçladım.

Anahtar Kelimeler
masal, Bahtiyâr-nâme, mesnevi, Pîr Mahmûd b. Pîr Alî, Ömer

Abstract
The Bahtiyâr-nâme works constitute a significant corpus within the masnavi genre of our literature. These works comprise nine narratives nested within a primary storyline, following a frame story structure. Embedded within the sub-narratives, characterized by elements of adventure, readers encounter didactic lessons pertaining to proper behavioral norms. Concurrently, the overarching framework delves into the pedagogical methods suitable for grooming a prospective monarch. Poets frequently employ compelling narratives to underscore the essential qualities requisite of an ideal ruler. Originating in the latter half of the 14th century, Bahtiyâr-nâmes were initially rendered into our vernacular, either in verse or prose. This investigation particularly focuses on the verse form of Bahtiyâr-nâmes. It juxtaposes the narrative techniques employed by two poets from distinct epochs: Pîr Mahmûd b. Pîr Alî from the 14th century and Ömer, purportedly active in the 15th century, in their respective masnavi compositions. Commencing with an exposition on the fundamental aspects of masnavi verse, the study proceeds to synopsize the thematic content of Bahtiyâr-nâmes, drawing upon primary sources. Subsequently, the analysis section systematically enumerates the recurring motifs present in both masnavi works, which serve as the groundwork for comparative examination. The study then assesses the utilization of these narrative elements in a comparative framework. Additionally, this investigation aims to illuminate the manuscript tradition of Bahtiyâr-nâmes, which remains underexplored in scholarly circles and awaits due scholarly attention in library collections.

Keywords
tale, Bahtiyâr-nâme, masnavi, Pîr Mahmûd b. Pîr Alî, Ömer