Foucauldian “Medical Gaze” as an Ideological Apparatus of Modern Power Structures in the Works of Rıfat Ilgaz, Ooka Shohei, Jean-Paul Sartre and Joseph Conrad
(Modern İktidar Yapılarının Bir İdeolojik Aygıtı olarak Foucault-sal “Tıbbi Bakış”: Rıfat Ilgaz, Ooka Shohei, Jean-Paul Sartre ve Joseph Conrad’ın Eserlerinde )

Yazar : Devrim Çetin Güven    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2020
Sayı : 101
Sayfa : 157-171
1586    892


Özet
Modern edebiyatın bazı eserleriyle modern tıp arasında hep bir söylemsel çatışma olmuştur. Üstelik bu çatışma edebiyat kuramı düzeyinde de gerçekleşir. Örneğin, Susan Sontag ayrımcı amansız hastalık metaforları ürettiği gerekçesiyle, bilhassa edebiyatı suçlar. Ona göre “metaforsuz”, münhasıran tıbbi bir söylemin oluşturulması hastaların hastalıklarını özgürce yaşayabilmelerini sağlayacaktır. Buna karşılık, Kojin Karatani modern tıbbın metafor üretiminin dışında değil, tam kalbinde yer aldığını savunur ve edebiyata karşı hasmane bir tavır takınan Sontag’ın tezlerini çürütür. Karatani karşı-savını René Dubos’nun Sağlık Serabı eserine dayandırarak perçinler. Bu eserde, tıbbın, romantik kahramanlık ideolojisi aracılığıyla kendi kendisini metaforlaştırması ve hastalıkları iyileştirmedeki rolünü abartması eleştirilmektedir. Ne var ki, Karatani’nin yaklaşımındaki önemli bir eksiklik, modern tıbbın dünya edebiyatında nasıl olumsuz bir şekilde temsil edildiğini gözden kaçırmasıdır. Madame Bovary’den Karamsar Jude’a, Büyülü Dağ’dan Kutu Adam’a, modern doktor tipi şarlatan veya sahtekâr olarak tasarlanmıştır. Bu perspektiften yaklaşıldığında, Foucault’nun “tıbbi bakış” olarak kavramsallaştırdığı tutumun muhtelif kültürlerden metinlerde resmedilmiş olduğu gözlemlenebilir. Nitekim bu makalede ele alınan Conrad’ın Karanlığın Kalbi ve Sartre’ın Duvar eserlerinde, doktorlar muayene ettikleri kişileri salt hasta bedenler olarak gören, böylece onları “insanlıktan çıkaran” uzmanlar olarak betimlenirler. Bu insanlıktan çıkarıcı “tıbbi bakış”, yine burada işlenen Ooka’nın Ovada Yanan Ateşler ve yoğun olarak üzerinde durduğumuz Ilgaz’ın Karartma Geceleri’nde “milliyetten çıkarıcı” bakış olarak da tezahür eder. Bu makalede, Ilgaz, Ooka, Sartre ve Conrad gibi yazarların eserlerindeki, modern tıbbın söylem düzeyinde takındığı kibirli, buyurgan tutumlara ve kendisine atfettiği muktedir konuma dair temsiller, bunların modern iktidar yapılarıyla ilişkileri bünyesinde kuramsal olarak çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler
tıbbi bakış,hastalık, modern iktidar yapıları, dünya edebiyatı, karşılaştırmalı edebiyat

Abstract
There has always been a discursive clash between some works of modern literature and modern medicine. Furthermore, this conflict occurs also at the level of literary theory. Susan Sontag, for instance, blames literature in particular, on the ground of producing discriminative mortal illness metaphors. According to her, to construct a “metaphor-free,” exclusively medical discourse, would enable patients to undergo their diseases freely. On the contrary, Kojin Karatani, arguing that modern medicine is by no means out of the realm of metaphor-production, but at the heart of it, refutes the theses of Sontag, who takes a hostile attitude towards literature. He reinforces his counter-argument, by grounding it on René Dubos’ Mirage of Health. This work criticises the self-metaphorisation of medicine via the ideology of romantic heroism and its exaggeration of its role in healing diseases. However, a considerable shortcoming of Karatani’s approach lies in the fact that he overlooks, how negatively modern medicine is represented in world literature. From Madame Bovary to Jude the Obscure, from The Magic Mountain to The Box Man, the modern doctor is styled as a charlatan or hypocrite. From this perspective it can be observed that the attitude conceptualised by Foucault as the “medical gaze” was portrayed in the texts from various cultures. Indeed, in Conrad’s Heart of Darkness and Sartre’s The Wall which were treated in this article, the doctors are depicted as professionals who dehumanise the persons they examine by regarding them merely as sick bodies. Such a dehumanising “medical gaze” also manifests as a de-nationalising attitude in Ooka’s Fires on the Plain, as well as Ilgaz’s Nights of Blackout, which we particularly concentrated on. In this article, the representations of such authors as Ilgaz, Ooka, Sartre and Conrad concerning modern medicine’s arrogant and patronising attitudes and its self-ascribed powerful position, were theoretically analysed in their relations with modern power structures.

Keywords
the medical gaze, disease, modern power structures,world literature, comparative literature