İlhan Başgöz’ün Biografik Türk Halk Hikâyeleri (Kahramanları, Teşekkülleri, Saz Şairlerinin Eserlerile Münasebeti) Unvanlı Doktora Tezi Üzerine
(Upon İlhan Başgöz’s Dissertation Titled Turkish Biographic Folktales (Characters, Structures, Minstrels’ relations to their work) )

Yazar : Gürol Pehlivan    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2021
Sayı : 105
Sayfa : 47-68
1577    957


Özet
İlhan Başgöz, akademik Türk halk bilimi çalışmalarının ikinci neslindendir. Pertev Naili Boratav’ın danışmanlığında 1949 yılında tamamlanan; fakat Boratav’ın derslerinin süresiz tatil edilmesi sebebiyle savunmasında bulunmadığı bu tez, Türkiye’de halk bilimi alanında tamamlanmış ikinci doktora çalışmasıdır. Gerek ilk tezlerden olması gerekse daha önce çalışılmamış bir konuda olması sebebiyle Türk halk bilimi tarihinde önemli bir yer sahiptir. Ancak bu önemine rağmen basılmamıştır. Başgöz, tezini dört bölüm hâlinde oluşturmuştur. Toplam olarak elli üç metin üzerinde çalışmış olup bunların yirmi iki tanesi herhangi bir şekilde yayımlanmamıştır. Türkülü hikâyeleri uluslararası bir tür olarak gören Başgöz, dünya folklorunun bazı sorunlarını çözmek için Türk halk hikâyelerinin ipucu verebileceği düşüncesindedir. Böylece onun daha doktora tezinde sadece Türkoloji sorunlarını çözmeyi amaçlayan bir yaklaşımının olmadığı anlaşılmaktadır. Çalışmada yaşayan âşıkların hayatında görülen temel süreçlerin, hakkında bilgi olmayan âşıklarda da mevcut olduğu varsayımından hareketle mukayese yöntemiyle eski âşıkların hayatıyla biyografik halk hikâyeleri arasında bağlantılar irdelenmiştir. Bu bağlamda Başgöz’ün dinleyici ve ortamın hikâye metinlerinde değişime yol açmasıyla ilgili ilk verileri tezini yaptığı sırada fark ettiği görülmektedir. Yine arasöz (digression) konusu da bu süreçte dikkatini çeken bir konudur. Bu makalede Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi’nde muhafaza edilen Başgöz’ün tezi ve içerdiği malzeme günümüz araştırmacılarına tanıtıldıktan sonra, kullandığı hikâye metinleri, yaklaşımı, etik kuralları uygulaması ve etkileri bakımından tahlil edilecektir.

Anahtar Kelimeler
İlhan Başgöz, biyografik Türk halk hikâyeleri, saz şairleri, musannif.

Abstract
İlhan Başgöz belongs to the second generation of the Turkish Folklore Studies. Though the supervisor Pertev Naili Boratav didn’t read the final version and couldn’t attend the jury by reason of being in France, the dissertation, finished in 1949, was the second doctoral thesis completed in Turkey. For the reasons that it was one of the first thesis and was about a topic not studied previously, it has a significant place in the history of Turkish folkloric studies. Nevertheless, the work has not been published. Hence, the primary aim of this work is to provide today’s researchers with a better awareness and insight on this dissertation, which is preserved in the library of Ankara University, Faculty of Languages, History and Geography. Başgöz composed his dissertation in four parts. Totally, fifty-three texts were studied, twenty-two of which had never been published in any way. He considered the melodious folk tales as an international genre, and thought that Turkish folktales might shed light on some of the issues of world folklore. Thus, as early as his dissertation work, it is understood that his approach was not just to untangle the issues in Turcology. In this regard, it is clear that Başgöz noticed the initial data about how the audience and the setting cause changes in texts. Also, digression was another topic that called his attention during his doctoral studies.

Keywords
Ilhan Basgoz, Turkish biographic folktales, minstrels, story teller.