Dinler Arası Ortak Değer: İlyahu-han Nebi, Mar George (Corcus) ve Hızır (El-Hıdır)
(A Common Value Among Religions: İlyahu-han Nebi, Mar George (Corcus) and Khidr (El-Khidr)
)
|
Yazar
|
:
Aylin Eraslan
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
97
|
|
Sayfa |
:
71-94
|
 1569  948
|
Özet
Bu çalışma, dinler arası ortak bir değer olan Hızır inancının üç semavi dindeki yansımasını konu almaktadır. Amacımız, üç semavi dine mensup cemaatin (Musevi, Hristiyan ve Müslüman) bir arada yaşadığı Antakya’da, ortak ve köklü bir inanış olan “Hızır inancının” temel unsurlarını anlamaya çalışmak ve bu inanca bağlı olarak gerçekleşen pratiklerin, adetlerin neler olduğunu tespit etmektir. Diğer bir değişle amacımız, Antakya’da yaşayan Musevi, Hristiyan ve Müslüman cemaatlerin etkileşimine bağlı olarak Hızır inancının, üç din arasındaki yansımasını ortaya koymaktır.
Bu araştırmada, alan araştırması yöntemi ve bu yöntemi destekleyen katılımcı gözlem ve derinlemesine mülakat teknikleri kullanılmıştır. Alan araştırması, Aralık 2016/ Ocak 2017 tarihlerinde Antakya ve Samandağ’da gerçekleştirilmiş, yörede yer alan Hızır türbeleri, ibadethaneler gezilmiş, Müslüman, Hristiyan ve Musevi cemaat üyeleri ile ev ve iş yerlerinde görüşülmüştür. Görüşmecilere açık uçlu sorular yöneltilerek, gözden kaçabilecek detayların önüne geçilmeye çalışılmıştır.
Sonuç olarak Hızır inancı, Musevi, Hristiyan ve Müslüman cemaatlerde köklü bir geçmişe sahiptir. Kimi inanışa göre kutsal bir ruh, kimisine göre ise nebi yani peygamberdir. Anacak Hızır, İlya ya da Mar Corcus’un ortak noktası, farklı şekillerde (genç, yaşlı vb.) insanların yardımına yetiştiğine olan inançtır. Diğer bir ortak nokta ise ‘her şerde bir hayır var’ felsefesidir. Bu yaklaşım, şer gibi görünenin, aslında görece daha büyük bir belayı def ettiğine olan inançtır. Hızır, kimi zaman kimsesiz, yetim çocukların haklarını koruyan, kimi zaman da büyük bir belayı öngörüp bireyin önüne engeller çıkararak kişiyi koruyan kutsal bir şahsiyet olarak karşımıza çıkar. Tüm anlatılarda ortak tema Hızır’ın yardım ettiği şahısların, inançlı, iyi huylu vb. vasıflara sahip kişiler olduğudur. Hızır inancı, kriz anında insanı yatıştıran, insana yaşadığı dünyada karşılaştığı güçlüklere karşı sağduyulu olmayı telkin eden, şükretme vb. duyguları pekiştiren bireyin kendini güvende hissetmesini sağlayan gündelik hayatın en önemli parçasıdır. “Ya İlyahu hannebi”, “Ya Mar Corcus”, “Ya Hızır”, “Ya Hıdır-ıl Ahdar” biçiminde tüm bu semaya yükselen çağırışlar, üç semavi dinin ortak noktası olan Hızır’ın kimi zaman tanrı ile kul arasında aracılık etmesi, kimi zaman ise acil durumlarda işleri yoluna koyması için bir yakarıştır.
Anahtar Kelimeler
Hızır, Hızır inancı, Antakya, Üç semavi din, din antropolojisi
Abstract
This study focuses on the reflection of the Khidr belief, a shared value among religions, on three monotheistic religions. Our aim is to understand the main aspects of the “Khidr belief” which is a common and rooted belief in Antakya where the societies of the three monotheistic religions (Judaism, Christianity, Islam) live and to identify the Khidr traditions which are established in relation with the Khidr belief. In other words, our aim is to reveal the reflection of Khidr belief between the three religions, depending on the Jewish, Christian and Muslim communities living in Antioch.
In this study, field study method and the observation and in-depth interview techniques which support this method are used. Field study was conducted on December 2016/ January 2017 in Antakya and Samandag and Khidr shrines at the region and Muslim, Christian and Jewish community members were visited at their house of worships, homes and workplaces. In order to prevent the ignorance of the details open ended questions were directed to the interviewees.
In conclusion Khidr belief has a deep-rooted history in Jewish, Christian and Muslim communities. According to some beliefs Khidr is a holy spirit and to others a prophet. But the common point of Khidr/Elijah or Mar Corcus in all beliefs is the belief that Khidr helps people in different ways (young, old etc.). Another common point is the philosophy of “Every blessing ends up in disguise”. This approach represents the belief that the incident which can be regarded as something evil can actually prevent big troubles. Khidr sometimes appears as a holy figure that protects the rights of homeless and orphan children and sometimes as a figure that foresees a big trouble and protects the person by creating barriers. The common theme in most narrations is that the people that Khidr provides help are people who are believers and behave well. Khidr belief is an important part of life which calms people down in time of crisis, impresses common sense upon people for the difficulties faced in the world that they live in, reinforces the feeling of being thankful etc. and ensures that people feel safe in this chaotic and insecure world. The calls “Ya İlyahu hannebi”, “Ya Mar Corcus”, “Ya Khidr”, “Ya Khidr-il Ahdar” which rise up to the sky are prayers for the Khidr to mediate between the God and human beings and to put things in order in state of emergency.
Keywords
Khidr, Khidr belief, Antakya, Three monotheistic religions, religion antropology