Yazar	: Recep Özbay
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2010
Sayı	: 64
Sayfa	: 121-130
1543    926

Özet
Deyimler üzerine sözcükbilimsel ve anlambilimsel açıdan yapılan karşılaştırmalı dilbilim çalışmaları kapsamında Almanca bugüne kadar ağırlıklı olarak Avrupa dilleri ile karşılaştırılmış, Türkçe ile yeterince karşılaştırılmamıştır. Bu türden çalışmalarda amaç; karşılaştırılan dillerde deyimlerin benzeşen ve ayrışan dilsel özellikleri ile ortak anlam alanlarının belirlenmesi ve elde edilen sonuçların sözlükbilim, yabancı dil öğretimi ve çeviri gibi uygulama alanlarında değerlendirilmesidir. İnsan uzuvları ve organları ile türetilen deyimler günlük dil kullanımında işlevsel bir yer tutar. Eş zamanlı bu çalışmada, Türkçe ve Almanca’da “el” ve “göz” ile oluşturulan deyimler karşılaştırılarak bir taraftan, sözcükbilimsel ve anlambilimsel yönden benzer ve ayrışan özellikleri diğer taraftan da, hangi anlam alanlarında ortak olarak kullanıldığı belirlenmeye çalışılmıştır. Dil akrabalığı olmayan her iki dilde karşılıklı olarak küçümsenmeyecek oranda deyimin gerek yapısal gerekse anlamsal açıdan benzeştiği ve aynı anlam alanlarında kullanıldığı; toplam 765 deyimden, hedef dilde 167 (%21,83) deyimin anlam ve yapı bakımından tam, 225 (%29,41) deyimin de kısmi eşdeğeri olduğu, 373 (%48,76) deyimin ise eşdeğerinin olmadığı ve söz konusu deyimlerin 247’sinin (%32,29) her iki dilde aynı anlam alanlarında kullanıldığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler
Deyimler, karşılaştırmalı dilbilimi, anlambilim, sözcükbilim, el, göz

Abstract
Bei den kontrastiven Forschungen von idiomatischen Wendungen mit lexikalischen und semantischen Zielsetzungen ist die deutsche Sprache überwiegend mit europäischen Sprachen kontrastiert und kaum mit dem Türkischen. In der kontrastiven Phraseologieforschung geht es wesentlich darum, Gemeinsamkeiten und Unterschiede von Phraseologismen und deren gemeinsame Symbolik in den kontrastierten Sprachen festzustellen und ausgehend von den Forschungsergebnissen auf Anwendungsmöglichkeiten in der Lexikographie, in der Fremdsprachendidaktik und in den Übersetzungswissenschaften hinzuweisen. Den körperteilbezogenen Phraseologismen, bzw. Somatismen, wird besonders in der gesprochenen Sprache ein funktionaler Stellenwert beigemessen. In diesem Artikel sind auf synchroner Ebene die Somatismen mit “Hand“ und „Auge” im Deutschen und im Türkischen einerseits nach Gemeinsamkeiten und Unterschieden und andererseits nach der gemeinsamen Symbolik kontrastiert. Es ist festgelegt worden, dass unter zwei nichtverwandten Sprachen eine geschätzte Menge an strukturellen und semantischen Gemeinsamkeiten unter den Somatismen vorhanden ist. Von den herangezogenen 765 Somatismen zeigen 167 (21,83%) eine volle, 225 (29,41%) eine partielle Äquivalenz in der Zielsprache. 373 (48,76%) Somatismen finden keine Äquivalenz als Phraseologismen. Außerdem werden 247 (32,29%) dieser Somatismen in beiden Sprachen im gleichen Sinnbereich gebraucht.

Keywords
Phraseologismen, kontrastive Linguistik (Phraseologie), Semantik, Lexikologie, Hand, Auge