Kültürel Hafızanın Hatırlama Figürleri: Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Odağında Arma Sorunu
(Figures of Remembrance in Cultural Memory: The Coat of Arms Issue in the Context of the Ottoman Empire and the Republic of Turkey )

Yazar : N. Gamze Ilıcak Yücel    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2025
Sayı : 123
Sayfa :
    


Özet
Modern dönemde armalar, ulusların tarihî ve kültürel hafızasının politik ve kurumsal izdüşümlerini teşkil etmektedir. Armalarda kullanılan semboller ise ulusların köken anlatılarının, evren, dünya, doğa ve coğrafya tasavvurlarının, kutsal kabul edilen inanç ve değerlerin, savaş, devrim, ihtilal gibi büyük politik olayların biyografik hikâyelerini bir bütün olarak anlatacak şekilde seçilmektedir. Bu bağlamda armalar geçmiş ile gelecek üzerinde kurulan hafıza köprüleri işlevini görmekte olup; geçmişin hafızasını gelecek nesillere taşınmasına yardımcı olur. Bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde devlet arması denemelerini, hafıza-kimlik-kültür terkibi bağlamında ele aldım. Bununla birlikte batılı/modern kurumsallaşma ile kültürel hafıza arasında arma üzerinden nasıl bir terkip kurulduğu sorusuna cevap aradım. Çalışmada öncelikle hatırlama figürü olarak armanın tarihî ve kültürel kökenlerine yer verdim. Daha sonrasında armanın kültürel hafızadan rafine edilmiş sembolleriyle Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’ndeki kullanım amaçlarına, misyonlarına ve işlevlerine, dönemin politik iklimini de denklemin içerisinde tutarak yer verdim. Modern dönemde devlet armaları ulus (devlet) inşalarının bir parçası olması sebebiyle Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde devlet armaları, modern devlet düşüncesinin izdüşümü olarak ortak zemine dayanmaktadır. Buna mukabil; armalar tasarlanmasında kullanılan kültürel hafıza sembolleri, Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde farklı siyasî ve ideolojik saiklere göre belirlenmiştir. Osmanlı devlet armasında Türk halk kültürü, İslam dini, hanedanlık sembolleri ile modernleşme süreçlerinin izlerini taşımıştır. Cumhuriyet dönemi devlet arması, teşebbüs aşamasında kalsa da armanın tasarımında Osmanlı devlet armasındaki sembollerin kullanılmaması istenmiştir. Devlet armasının belirlenmesi için yapılan müsabaka sonucunda birinci seçilen Namık İsmail Bey’in Cumhuriyet Arması Türk mitolojisi ile modernleşme arasında bir bağ kurmuş olsa da kabul edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler
kültürel hafıza, armalar, Arma-i Osmanî, Cumhuriyet Arması

Abstract
In the modern era, coats of arms serve as political and institutional projections of a nation’s historical and cultural memory. The symbols used in coats of arms are carefully chosen to narrate the biographical stories of a nation’s origin myths, perceptions of the universe, world, nature, and geography, as well as sacred beliefs and values, and major political events such as wars, revolutions, and uprisings. In this context, coats of arms function as memory bridges between the past and the future, facilitating the transmission of historical memory to future generations. In this study, I examine the attempts to create a state coat of arms in the Ottoman Empire and the Republic of Türkiye within the framework of memory, identity, and culture. Also, I explore how a synthesis was formed between Western/modern institutionalization and cultural memory through coats of arms. The study first examines the historical and cultural origins of the coat of arms as a figure of remembrance. Subsequently, I analyze the purposes, missions, and functions of coats of arms in the Ottoman Empire and the Republic of Türkiye, considering the political climate of each period. Since state coats of arms in the modern era are integral to nation-(state) building, those designed during the Ottoman and Republican periods are based on a common foundation as reflections of modern state ideology. However, the cultural memory symbols used in the design of coats of arms varied according to different political and ideological motivations in the Ottoman Empire and the Republic of Türkiye. The Ottoman state coat of arms bore traces of Turkish folk culture, Islam, dynastic symbols, and modernization processes. In contrast, although efforts were made to create a state coat of arms in the Republican period, there was a deliberate decision to exclude the symbols in the Ottoman coat of arms. Despite a competition to select the state coat of arms, the winning design by Namık İsmail Bey, which sought to establish a connection between Turkish mythology and the modern era, was ultimately not adopted.

Keywords
cultural memory, coats of arms, Ottoman Coat of Arms, Republican Coat of Arms