Yazar	: Ersin Teres
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2014
Sayı	: 80
Sayfa	: 295-314
2042    1227

Özet
Çin Halk Cumhuriyeti’nde Yeni Uygur Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tatar Türkçesi, Tuva Türkçesi, Sarı Uygur Türkçesi ve Fu-yü Kırgız Türkçesi ile birlikte konuşulan dokuz Türk lehçesinden biri olan Salır Türkçesi; sözvarlığı açısından büyük bir öneme sahiptir. Sözvarlığının içinde Moğolca, Çince, Tibetçe, Arapça, Farsça, Yunanca, Rusça vb. dillere ait kelimeler yer aldığı gibi yukarıdaki zikredilen Türk lehçelerine ait kelimeler de bulunmaktadır. Salır Türkçesinin bu dil ve lehçelerden kelime alıntılaması bu diller ve lehçelerle tarihin belli dönemlerinde dil ilişkisi içerisinde bulunduğunu gösterir. Salır Türkçesinin sözvarlığı açısından dikkat çeken bir yanı da sözvarlığının on dokuzuncu ve yirminci yüzyıllarda bazı farklılıklar göstermesidir. İşte bu çalışmada bu farklılıklar üzerinde durmaya çalışacağız. Bu farklılıkları tespit ederken on dokuzuncu yüzyıl Salır Türkçesi hakkındaki kaynaklarımız olan Grigoriy Nikolayeviç Potanin’in Tangutsko-Tibetskaya okraina Kitaya i tsentral’naya Mongoliya adlı çalışmasından ve William Woodville Rockhill’in Diary of a Journey through Mongolia and Tibet in 1891 and 1892 adlı eserinden yararlandık. Salır Türkçesinin yirminci yüzyıldaki sözvarlığı için ise Lianyun Lín’in Sala- Hàn Hàn-Sala Cíhuì, Susanne [Zsuzsa] Kakuk’un Un vocabulaire salar ve Textes salar ve Edhem Rahimoviç Tenişev’in Salarskiy yazık ve Salarskiye tekstı, Abdurrişid Yakup’un An Ili Salar Vocabulary adlı yayınlarını ve Pekin’de hazırlanan Zhongguo tujueyuzu yuyan cihuiji adlı çalışmayı kullandık.

Anahtar Kelimeler
Çin’deki Türk Lehçeleri, İli Salır Türkçesi, Salır Türkçesi,

Abstract
Salir Turkish, which is one of nine Turkish dialects spoken along with New Uyghur Turkish, Kazakh Turkish, Kyrgyz Turkish, Uzbek Turkish, Tatar Turkish, Tuvan Turkish, Yugur Turkish, and Fu-yu Kyrgyz Turkish in the People’s Republic of China, has great significance in terms of vocabulary. Besides including vocabulary from Mongol, Chinese, Tibetan, Arabic, Persian, Greek, Russian, etc. in its vocabulary, it also has vocabulary from other Turkish dialects. That Salir Turkish borrowed vocabulary from these languages and dialects indicates that it used to be in a lingual relationship with these languages at some specific periods of history. One more aspect of Salir Turkish which attracts attention in terms of vocabulary is that its vocabulary ranges in the nineteenth and twentieth centuries. Like that, we will try to give emphasis to these differences in this study. While identifying these differences, we have made use of the study called Tangutsko-Tibetskaya okraina Kitaya i tsentral’naya Mongoliya from Grigoriy Nikolayeviç Potanin and the work of art called Diary of a Journey through Mongolia and Tibet in 1891 and 1892 from William Woodville Rockhill, which are our resources regarding nineteenth-century Salır Turkish. And as to the vocabulary of Salir Turkish in the twentieth century, we have used the publications called Sala-Hàn Hàn- Sala Cíhuì from Lianyun Lín, Un vocabulaire salar and Textes salar from Susanne [Zsuzsa] Kakuk, Salarskiy yazık and Salarskiye Tekstı from Edhem Rahimoviç Tenişev, An Ili Salar Vocabulary from Abdurişid Yakup and Zhongguo tujueyuzu yuyan cihuiji which is prepared in Pekin.

Keywords
Turkish Dialects in Chinese, Ili Salır Turkish, Salır Turkish, Phonetic Changes,