Edebiyatta Yeni Bir Eleştirel Eylem Olarak Rizomatik Eleştiri ve Gilles Deleuze’ün Rizomatik Kavramı
(Rhizomatic Perspective as a New Critical Action in Literature and Gilles Deleuze’s Rhizomatic Concept
)
|
Yazar
|
:
Bülent Yıldız
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
110
|
|
Sayfa |
:
461-480
|
 1712  1006
|
Özet
Yirminci yüzyılın en etkili filozoflarından Deleuze, Guattari ile birlikte kendilerine
ait özel bir terminoloji geliştirmiştir ve bu terminoloji içinde kullandıkları
kavramlar pek çok konuda zihin açıcı ve yol gösterici olmuştur. Botanik biliminden
ödünç aldıkları Rizom ya da Köksap da bu kavramlardan biridir. Rizom, yersizyurtsuzluk
gibi, göçebe oluş ya da organsız beden gibi Deleuzeyen felsefenin
anahtar kavramlarından biri, hatta en önemlisidir. Bunu önemli yapan, ağaç
gibi dikey büyümesi değil, yatay gelişmesidir. Bu nedenden dolayı Deleuze ve
Guattari’ye farklı bir bakış kazandırmıştır. Bu anlamıyla Rizom klasik, rasyonalist
biçiminin önündeki duvarları yıkan ve göçebe ya da yersiz-yurtsuz bakışı mümkün kılan bir içeriğe sahiptir ve bu durum bize edebiyat eleştirisinde farklı bir alımlama
pratiğinin de yolunu açar. Bu yazıda Rizomatik kavramı bu bilinçle ele alınacak
ve edebiyat eleştirisinde yeni bir bakma biçimi için düşünsel anahtar ve kılavuz
olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Deleuze, rizom, göçebe düşünce, yersiz-yurtsuzluk, edebiyat eleştirisi
Abstract
Deleuze, one of the most influential philosophers of the twentieth century, developed
a special terminology of his own together with Guattari. The concepts they applied
in this terminology have been eye-opening and guiding on many issues. Rhizome,
which is borrowed from botanical science, is also one of these concepts.
Rhizome, like deterritoriality, nomadic becoming or body without organs, is one of
the key concepts of Deleuzean philosophy, in fact, it is the most important one. The
rhizome does not grow vertically like a tree, but expands horizontally. Therefore, it
has given Deleuze and Guattari a different perspective. In this sense, Rhizome has
a content that breaks down the walls in front of its classical, rationalist form and
enables a nomadic or deterritorialized view, and this leads the way for a different
reception practice in literary criticism. The concept of Rhizomatics, which is
covered with this awareness in this article, will be the intellectual key and guide
for a new way of approach towards literary criticism.
Keywords
Deleuze, rhizome, nomadic thought, deterritoriality, literary criticism