Yazar	: Ayşe Duvarcı
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2022
Sayı	: 111
Sayfa	: 735-752
1676    991

Özet
Türk kültür anlatılarında rastladığımız Kayıperenler motifi, tarihi bir miras olarak başlangıçta hem doğaüstü bir güç hem de her türlü engelleri aşmaya gücü yeten bir koruyucu ruh olarak insan ve hayvanların mutluluğunu sağlayan bir varlık veya canlıların yardımcısı kabul edilirken, kuşaktan kuşağa aktarılış sürecinde değişim göstermiş, ait olduğu topluluğun inanç ve kültür anlayışına paralel olarak koruyucu ve yardım edici velîler, Allah’ın çok sevdiği ve bazı işler için görevlendirdiği ermiş kişiler bağlamında kullanılmaya başlamıştır. Fakat Kayıperenler’in bu misyonlarına ek olarak mitolojik veya İslami anlatılarda görmediğimiz farklı bir işlevi daha vardır. Bu görev her sıkıntılı durumda yardımcı olma gibi bir genel adlandırmayla ifade edilemeyecek, sınırları belli olan bir işlevdir. Bu da Batı Ege’de tesbit ettiğimiz, yitik bulma konusunda kendilerinden yardım istenmesi durumunda taşıdıkları adla uyumlu olarak insanlara sadece bu konuda yardımcı olma görevleridir. Onlar bu görevleriyle yalnızca dinî değil fakat halk inancı boyutunda yeni bir işlev kazanmışlardır. Bu araştırmada farklı tarihi ve dini dönemlerde ve coğrafyalarda Kayıperenlerin varlığından yola çıkarak onların Orta Asya’dan Batı Ege’ye gelişleri, karakter özelliklerinin değişmesi, farklı isimleri ve yeni görevleri sorgulanmıştır. Kırgız, Özbek destanlarından örnekler, Alevi- Bektaşi inançları, Tasavvuf anlatılarıyla ilgili yazılı kaynaklar ve günümüz sözlü kaynaklarından elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi ile yapılan çıkarımlarda Kayıperenlerin etki ve varlık alanları değişmekle birlikte halen hafızalarda korundukları ve önemli bir halk inancı uygulama motifi oldukları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler
kayıperen, kırklar, mitoloji, İslamiyet, kayıp bulma

Abstract
The motive of Kayıperenler (The Invisible Saints) as a historical legacy was initially accepted as helpers of creatures or as a protective spirit providing happiness of people and animals with supernatural powers, eliminating all obstacles. Later on, by time, it transformed, in parallel with the society’s belief and culture concept, into protecting and helping guardians and saints assigned by God for specific tasks. However, Kayıperenler (The Invisible Saints) have an additional function not included in mythological and Islamic tales. This function is limitless, and it cannot be generally expressed as a helper in every kind of trouble. In Western Aegean belief they have the ultimate task to help find the missing (people, things, etc.) With this task they do not only have a religious function but also a function related to folk belief. This report starts off with the existence of Kayıperenler (The Invisible Saints) in various historical and religious periods and in different geographies, and analyzes their move from the Middle Asia to the Western Aegean, transformation of their character, their various names and new missions. We evaluated samples of Kyrgyz and Uzbek epic stories, Alevi-Bektashi beliefs, Sufism tales and current oral sources and these indicated that Kayıperenler (The Invisible Saints) are still recalled even though their areas of affect and existence changed.

Keywords
Kayıperen (The Invisible Saint), Kırklar (The 40s), Mythology, Islam, Finding the Lost)