Gotik Korku Unsurlarından Türk Kültüründeki Görünmez Varlıklara: Türk Korku Sineması Örneği
(From Gothic Horror Elements to Invisible Beings in Turkish Culture: The Case of Turkish Horror Cinema )

Yazar : Vali Gjinali    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2025
Sayı : 124
Sayfa : 1137-1154
    


Özet
Korku bilinç dışının bir tepkisi olarak tanımlandığından, rasyonel bakışın ötekisi olarak kabul gören duygulardan olmuştur. Sanatın bireylerle doğrudan temas kurduğu tarihlerden itibaren de romanda ve sinemada yoğun bir biçimde kullanılmış ve popülerliğini kaybetmeyerek her dönemde farklı karakterler yaratmayı başarabilmiştir. Korku, temel insani duygu olmanın yanı sıra kültürel bir olgudur. Bu bakımdan her kültürün özgün korku unsurları vardır. Bu unsurlar, kaynağını temelde benzer noktalara taşısa da coğrafya, inanç, değerler ve çatışmalar korkunun da aidiyet hissini pekiştiren bir duygu olduğuna işaret eder. Örneğin Batı toplumlarında korkuların temel kaynağı Gotik’tir. Gotik Ortaçağ Avrupası’ndan bugüne gündelik hayata yerleşmiş pratiklerin olgusal karşılığıdır. Doğu dünyasında korkuyu kurumsal bir (gotik) çerçevede değerlendirmek güçtür. Bu nedenle Doğu’da Frankenstein, vampir veya Drakula gibi fantastik yaratıkların aksine genellikle görülemeyen ancak varlığına inanılan Allah, şeytan ve cin gibi dinî varlıkların korkusu hakimdir. Bu çalışmada, nicel ve nitel araştırma desenlerinin birleşimi ile oluşturulan karma yöntem kullanılarak sinemanın beslendiği temel kaynak olan korku kültü ve edebiyatı irdelenmiştir. Çalışmanın nitel araştırma kısmında Türk korku filmi yönetmenleriyle derinlemesine görüşmeler yapılmış, nicel araştırma kısmındaysa Türk korku filmi seyircilerine korkularını saptamak üzere 23 sorudan oluşan anket uygulanmıştır. Elde edilen bulgular, katılımcıların korktukları şeyleri hatırladıkları yaş grubunun en yüksek olduğu yaş aralığının %40,5 oranıyla 8-11 yaş olduğunu göstermektedir. Türk izleyicilerine küçükken en çok neden korktukları sorulduğunda ise katılımcıların %61,3’ü hayalet – ruhlar ve anlatılan hikâyeler olduğunu belirtmişlerdir. Türk korku filmi seyircilerinin korku unsuru olarak fantastik yaratıklardan çok fazla etkilenmedikleri görülmüştür ve en çok korktukları karakterin %68,7’lik oranıyla cinler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türk korku sineması yönetmenleri 2004 yılından 2020 yılına kadar çekilen toplamda 152 Türk korku filminin 131’inde Cin imgesini kullanmıştır. Bu veriden yola çıkılarak Türk korku sineması baş karakterinin Cin olduğu sonucuna ulaşılabilir. Dolayısıyla Türk kültüründe İslamiyet’in de etkisi ile görünmeyen varlıkların, cinlerin yarattığı korku unsuru güncelliğini devam ettirmektedir.

Anahtar Kelimeler
korku edebiyatı, Türk korku sineması, Doğu ve Batı kültürü, İslamiyet

Abstract
Fear, often defined as a response of the unconscious, is considered one of the emotions positioned as the opposite of rational thinking. Since the time art began to interact directly with individuals, fear has been heavily utilized in literature and cinema, maintaining its popularity across periods by giving rise to unique characters in every era. Besides being a basic human emotion, fear is also a cultural construct. Thus, each culture carries its own distinct fear elements. While these may share common psychological roots, factors such as geography, belief systems, values, and social conflicts point to fear as a feeling closely tied to cultural belonging. In Western societies, fear has largely stemmed from the Gothic tradition a representation of deeply ingrained practices originating in medieval Europe. In contrast, fear in Eastern cultures is difficult to interpret within a defined Gothic framework. Instead of fantastical beings like Frankenstein, vampires, or Dracula, fear is more often linked to invisible but widely believed religious entities such as God, the devil, and jinn. This study explores the literary and cultural roots of horror cinema’s core source of inspiration—using a mixed-methods approach that combines qualitative and quantitative research. In the qualitative phase, in-depth interviews were conducted with Turkish horror film directors. In the quantitative phase, a 23-question survey was distributed to Turkish horror film audiences to investigate the origins of their fears. Findings show that the age group in which respondents most vividly remember fear is between 8 and 11, with a rate of 40.5%. When asked what they feared most as children, 61.3% cited ghosts, spirits, and frightening stories. Turkish audiences appear to be less affected by fantastical horror creatures and more by religious or folkloric ones, with 68.7% identifying jinn as the most frightening figure. Between 2004 and 2020, the image of the jinn appeared in 131 of 152 Turkish horror films. This suggests that the jinn are the central figure in Turkish horror cinema. As such, under the influence of Islamic belief, the fear of unseen beings especially jinn continue to shape both the content and cultural impact of horror films in Turkey.

Keywords
horror literature, Turkish Horror Cinema, East and West culture, İslam